အပိုင်း ၃။ နိုင်ငံရေးလုပ်ငန်းစဉ်တွင် လွတ်လပ်စွာ ပါဝင်ခွင့်။
၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေသည် နိုင်ငံသားများအား လျှို့ဝှက်မဲပေးစနစ်ဖြင့် ကျင်းပသော ရွေးကောက်ပွဲများမှတစ်ဆင့် ၎င်းတို့၏ အစိုးရကို ရွေးချယ်နိုင်ခွင့်ကို ကန့်သတ်ထားသည်။ တပ်မတော်သည် ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင် အဖွဲ့ဝင်များကို စစ်အစိုးရ သစ္စာခံများ နှင့် အစားထိုးကာ ကော်မရှင် ဥက္ကဌ အဖြစ် ယခင် စစ်ဗိုလ်ချုပ်ဟောင်း တစ်ဦးကို ခန့်အပ်ခဲ့သည်။
ရွေးကောက်ပွဲများနှင့် နိုင်ငံရေးပါဝင်မှု
မကြာသေးမီက ရွေးကောက်ပွဲများတွင် အလွဲသုံးစားလုပ်မှုများနှင့် မမှန်မကန်မှုများ- ဖွဲ့စည်းပုံဆိုင်ရာ ချို့ယွင်းချက်များရှိသော်လည်း ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲသည် လူထုဆန္ဒကို ယေဘုယျအားဖြင့် ထင်ဟပ်စေသည်ဟု လေ့လာသူများက သုံးသပ်သည်။ ပြည်နယ်၊တိုင်းဒေသကြီး နှင့် ပြည်ထောင်စုအဆင့် မဲဆန္ဒနယ် (၁၁၅၀)တွင် NLDသည် မဲဆန္ဒနယ် ၈၀% ကျော်အနိုင်ရရှိခဲ့ပြီး၊ အမျိုးသားလွှတ်တော် နေရာအတွက် ၃၇၆နေရာ အနက် ၃၉၆နေရာ အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။ နိုင်ငံတစ်ဝှမ်း အကြမ်းဖက်မှုများကို ကိုးကား၍ ယခုနှစ်အတွင်း ကျင်းပရန် ကတိပြုထားသည့် ရွေးကောက်ပွဲကို စစ်အစိုးရက နှောင့်နှေးစေခဲ့သည်။ ရုရှားအကူအညီဖြင့် ပြုပြင်ထားသော အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးစက်များကို စစ်အစိုးရက ၀ယ်ယူခဲ့ကြောင်း မီဒီယာများက ဖော်ပြခဲ့သည်။ အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးစက်များသည် စစ်အစိုးရအတွက် ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို ပြောင်းလဲရန် ပိုမိုလွယ်ကူစေမည်ကို စိုးရိမ်ကြောင်း အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများက ထုတ်ဖော်ပြောဆိုကြသည်။
နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် နိုင်ငံရေးပါဝင်မှု-
နိုင်ငံရေး ပါတီများသည် စစ်အစိုးရ၏ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများနှင့် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခွင့်ကို တားမြစ်ရန် ခြိမ်းခြောက်မှုများကြားတွင် နိုင်ငံရေးနေရာ ကျဉ်းမြောင်းလာမှုကို ဆက်လက် ရင်ဆိုင်နေကြရသည်။ တပ်မတော်နဲ့ မညီညွတ်တဲ့ နိုင်ငံရေးပါတီတွေဟာ ငြိမ်းချမ်းစွာ စုဝေးဆန္ဒပြခွင့်ကို ငြင်းပယ်ခံခဲ့ရပါတယ်။ ထို့အပြင် စစ်အစိုးရသည် ဒီမိုကရေစီ နိုင်ငံရေး ပါတီများနှင့် ၎င်းတို့၏ ခေါင်းဆောင်များ အထူးသဖြင့် NLD ကို နိုင်ငံရေးအရ လှုံ့ဆော်သည့် စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ဇန်န၀ါရီလ ၂၆ ရက်နေ့တွင် စစ်အစိုးရက နိုင်ငံရေးပါတီများ မှတ်ပုံတင်ခြင်း ဥပဒေအား ပြဌာန်းခဲ့ရာ ထိုဥပဒေတွင် ရက်ပေါင်း ၆၀ အတွင်း ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ထံ ပြန်လည် မှတ်ပုံတင်ရန် လျှောက်ထားရန် သို့မဟုတ်လျှင် အလိုအလျောက် ဖျက်သိမ်းခြင်း ခံရမည် ဖြစ်သည်။ အမျိုးသားပါတီအဖြစ် မှတ်ပုံတင်ရန် သို့မဟုတ် ပြန်လည်မှတ်ပုံတင်ရန် လျှောက်ထားချက်ကို စစ်အစိုးရက လက်ခံလိုက်သည်နှင့် ပါတီက လက်ခံပြီး ရက်ပေါင်း 90 အတွင်း အနည်းဆုံး ပါတီဝင်ဦးရေ 100,000 စုဆောင်းရမည်ဖြစ်ပြီး ယခင်အနိမ့်ဆုံးအဆင့်ထက် အဆပေါင်း 100 တိုးလာမည်ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် ခြောက်လအတွင်း နိုင်ငံတွင်းရှိ မြို့နယ်ပေါင်း ၃၃၀ ၏ အနည်းဆုံးတစ်ဝက်တွင် အမျိုးသားအဆင့် ပါတီရုံးများ တည်ထောင်ရန်၊ မဲဆန္ဒနယ်အားလုံး၏ ထက်ဝက်ထက်မနည်း ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ပြီး မှတ်ပုံတင်ကြေးအဖြစ် နိုင်ငံပိုင်ဘဏ်တွင် ကျပ်သန်း ၁၀၀ (ဒေါ်လာ ၄၇၆,၀၀၀) ပေးသွင်းရမည်ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ် သို့မဟုတ် တိုင်းဒေသကြီးအဆင့်တွင် ပါတီမှတ်ပုံတင်ရန် ဥပဒေအရ ပါတီဝင် ၁၀၀၀၊ နိုင်ငံပိုင်ဘဏ်တွင် ကျပ်တစ်သန်း (ဒေါ်လာ ၄၇၆၀) အပ်နှံရန်နှင့် ပါတီရုံးငါးခု တည်ထောင်ရန် လိုအပ်သည်။ ပြည်နယ် သို့မဟုတ် ဒေသဆိုင်ရာ ပါတီများသည် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတစ်ဦးတည်းသာ ယှဉ်ပြိုင်ရမည်ဖြစ်သည်။ မှတ်ပုံတင်ခြင်းဥပဒေအရ ရာဇ၀တ်မှုကျူးလွန်ထားခြင်း (သို့) စစ်အစိုးရက သတ်မှတ်ထားသော “တရားမ၀င်အသင်းအဖွဲ့များ” နှင့် ဆက်နွှယ်နေသည့် မည်သူကိုမဆို နိုင်ငံရေး ပါတီဝင်အဖြစ် ထမ်းဆောင်ခြင်းမှ တားမြစ်ထားပြီး၊ ဒီမိုကရေစီ ပါတီများစွာအတွက် မှတ်ပုံတင်ရန် မဖြစ်နိုင်သည့် ပြဋ္ဌာန်းချက်တစ်ခုလည်း ဖြစ်သည်။
မတ် ၂၈ ရက်က ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ပါတီ NLD အပါအဝင် နဲ့ ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်၊ ကယားပြည်နယ် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ၊ ရခိုင်ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်၊ ချင်းအမျိုးသား ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်နဲ့ တအာင်းအမျိုးသားပါတီ တို့အား ဖျက်သိမ်းဖို့ ဥပဒေသစ်ကို မတ်လ ၂၈ ရက်မှာ အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ဖျက်သိမ်းလိုက်သည့် ပါတီ ၄၀ အနက် ၈ ပါတီသည် ၂၀၂၀ အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သည့် လွှတ်တော်နေရာ ၁,၁၆၁ နေရာအနက် ၉၈၇ နေရာ၌ အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။
မတ်လ ၃၁ ရက်က ရန်ကုန်တိုင်း ကမာရွတ်မြို့နယ် NLD ရုံးမှ ဆိုင်းဘုတ်များနှင့် အလံများ ဖယ်ရှားခဲ့သည်။ ဧပြီလတွင် စစ်အစိုးရက ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာနက ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် အလံများကို ၎င်းတို့၏ ရုံးခန်းများမှ ဖယ်ရှားရန် ဖိအားပေးခဲ့သည်။ မေလ ၈ ရက် ညက အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် NLD မန္တလေးတိုင်း ဒေသကြီးရုံးမှာ ဗုံးဖောက်ခွဲခံရပြီး NLD ဒုဥက္ကဋ္ဌ ဦးဇော်မြင့်မောင်ရဲ့ နေအိမ်ကို လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်တွေက ခြိမ်းခြောက်ပြီး သေနတ်နဲ့ ပစ်ခတ်ခဲ့ပါတယ်။ နိုဝင်ဘာလတွင် စစ်အစိုးရက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နေအိမ်မှ NLD signs များနှင့် အလံများကို ဖယ်ရှားခဲ့သည်။
အမျိုးသမီးများနှင့် မသန်စွမ်းသူများ (သို့) vulnerable အုပ်စုများတွင် ပါဝင်ခြင်း- တိုင်းရင်းသားလူနည်းစုအုပ်စုများစွာ၏ နိုင်ငံသားဖြစ်ခွင့်ကို ကန့်သတ်ထားသော ဥပဒေများသည် နိုင်ငံရေးတွင် ပါဝင်ရန် ၎င်းတို့၏အခွင့်အရေးများကို ကန့်သတ်ထားသည်။ အမျိုးသမီးများနှင့် သမိုင်းကြောင်းအရ အပယ်ခံများနှင့် လူနည်းစုအုပ်စုများ အဖွဲ့ဝင်များသည် အစိုးရတွင် ကိုယ်စားပြုမှု နည်းပါးနေဆဲဖြစ်သည်။