အပိုင်း ၆။ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုနှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ စော်ကားမှုများ။
အမျိုးသမီးများ
မုဒိမ်းမှုနှင့် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု - အမျိုးသမီးများနှင့် အမျိုးသားများကို မုဒိမ်းကျင့်ခြင်းသည် တရားမ၀င်သော်လည်း အရေးပါသော ပြဿနာတစ်ခုအဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေသဖြင့် စစ်အစိုးရက ဥပဒေကို ထိထိရောက်ရောက် မလိုက်နာဘဲ လုံခြုံရေးအစောင့်များ၏ အကျဉ်းထောင်များတွင် အမျိုးသမီးများ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ စော်ကားမှု သတင်းများ ထွက်ပေါ်နေသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ အိမ်ထောင်ပြင်ပ အမျိုးသမီးတစ်ဦးအား မုဒိမ်းမှုကျူးလွန်ပါက အမြင့်ဆုံးထောင်ဒဏ် နှစ် ၂၀ ချမှတ်နိုင်သည်။ ဇနီးသည် သည် တရားဝင်လက်ထပ်သည့်အသက်ထက် ငယ်သော (လူမျိုး၊ ဘာသာအလိုက် ကွဲပြားနိုင်သည်) ပြစ်ဒဏ်မှာ အများဆုံးထောင်ဒဏ် နှစ်နှစ်မှလွဲ၍ အိမ်ထောင်ဖက်မုဒိမ်းမှုမှာ ပြစ်မှုမဟုတ်ပါ။ ဥပဒေသည် အခြားသူတစ်ဦးအား ကိုယ်ထိလက်ရောက်ကျူးလွန်ခြင်းအား တားမြစ်ထားသော်လည်း အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု (သို့) အိမ်ထောင်ရေးဖောက်ပြန်မှုအား ဆန့်ကျင်သည့်ဥပဒေတွင် ဇနီးသည် တရားဝင်အသက်ထက် ငယ်သေးခြင်းမရှိပါက၊ ထပ်နေခြင်းနှင့် တစ်ခါတစ်ရံတွင် ဆန့်ကျင်ဘက်တရားဥပဒေ ပြဋ္ဌာန်းချက်များသည် ဤကန့်သတ်ကာကွယ်မှုများကို အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် ရှုပ်ထွေးစေသည်။
အိမ်ထောင်ဖက်အလွဲသုံးစားမှု အပါအဝင် အမျိုးသမီးများအပေါ် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုသည် ကြီးမားသောပြဿနာတစ်ခုအဖြစ် ဆက်လက်ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ မိသားစုအတွင်း အလွဲသုံးစားမှုမှာ ပျံ့နှံ့နေပြီး လူမှုရေးအရ လက်ခံနိုင်ဖွယ်ရှိသည်ဟု ယူဆပါသည်။ အိမ်ထောင်ဖက်အလွဲသုံးစားလုပ်ခြင်း (သို့) အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုများအား စစ်အစိုးရက ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် စာရင်းဇယားမထိန်းသိမ်းထားသောကြောင့် တိုင်းတာရန်ခက်ခဲပြီး အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများသည် ပုံမှန်အားဖြင့် ၎င်းကိုအစီရင်ခံခြင်းမပြုသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ NGO နှင့် UN အေဂျင်စီများ၏ ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ဖြစ်သော Global Protection Cluster ၏အဆိုအရ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း စီးပွားရေးအခွင့်အလမ်းများ ကျဆင်းလာကာ ကျား-မ အခြေပြု အကြမ်းဖက်မှုများ တိုးလာကာ ငတ်မွတ်မှုနှင့် ဆင်းရဲမွဲတေမှုကြောင့် အိမ်ထောင်စုများတွင် တင်းမာမှုများ မြင့်တက်လာခဲ့သည်။ IDP အိမ်ထောင်စုများရှိ လူများ၏ လေးဆယ်ရာခိုင်နှုန်းသည် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှု သို့မဟုတ် နှောင့်ယှက်ခံရမည်ကို ကြောက်ရွံ့ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။ ကျား-မ အခြေပြု အကြမ်းဖက်မှု သို့မဟုတ်
နှောင့်ယှက်မှု၏ အခြားပုံစံများ - ဥပဒေအရ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ နှောင့်ယှက်မှုကို တားမြစ်ထားပြီး ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ထိပါးနှောင့်ယှက်ပါက အမြင့်ဆုံး ထောင်ဒဏ် နှစ်နှစ်အထိ ချမှတ်နိုင်သည်။ နှောင့်ယှက်မှုကို ငွေဒဏ် (သို့) ထောင်ဒဏ် တစ်နှစ်အထိ ချမှတ်နိုင်သည်။ ပြဿနာအဖြစ်များသည့် အချက်အလက်များကို စစ်အစိုးရက အစီရင်ခံခြင်းမပြုဘဲ ဤရာဇ၀တ်မှုအများအပြားကို အစီရင်ခံခြင်းမရှိပါ။ နှောင့်ယှက်မှုကို ငွေဒဏ် (သို့) ထောင်ဒဏ် တစ်နှစ်အထိ ချမှတ်နိုင်သည်။ ပြဿနာအဖြစ်များသည့် အချက်အလက်များကို စစ်အစိုးရက အစီရင်ခံခြင်းမပြုဘဲ ဤရာဇ၀တ်မှုအများအပြားကို အစီရင်ခံခြင်းမရှိပါ။ စစ်အစိုးရ၏ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးမှူးများသည် အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများကို သတိမပြုမိကြဘဲ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများ (သို့) တရားစွဲဆိုမှုများဖြင့် လိုက်သွားခဲသည်ဟု NGO များက ဖော်ပြသည်။
ခွဲခြားဆက်ဆံခံရမှု - ဥပဒေအရ အမျိုးသမီးများသည် ပိုင်ဆိုင်မှု၊ အမွေဆက်ခံခွင့်၊ ဘာသာရေးနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအဆင့်အတန်း အပါအဝင် အမျိုးသားများနှင့် တန်းတူအခွင့်အရေးများကို ခံစားခွင့်ခဲ့ ရ ကြသော်လည်း စစ်အစိုးရ တာဝန်ရှိသူများက ဥပဒေအား မလိုက်နာခဲ့ပေ။ နိုင်ငံတစ်ဝှမ်းရှိ လူ့အဖွဲ့အစည်းများသည် အိမ်ထောင်ရေး၊ ပိုင်ဆိုင်မှုနှင့် အမွေဆက်ခံမှုဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များကို ဖြေရှင်းရန်အတွက် ဓလေ့ထုံးတမ်းဥပဒေပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များနှင့် ကွဲလွဲနေပြီး အမျိုးသမီးများအပေါ် မကြာခဏ ခွဲခြားဆက်ဆံခံနေရသည်။
ဥပဒေသည် တူညီသောအလုပ်အတွက် တူညီသောအခကြေးငွေကို လိုအပ်သော်လည်း တရားဝင်ကဏ္ဍသည် ဤလိုအပ်ချက်ကို မလေးစားဘဲ၊ စစ်အစိုးရက ၎င်းအား တက်ကြွစွာ ပြဋ္ဌာန်းခြင်းမရှိပေ။ အမျိုးသမီးများသည် ရိုးရာဓလေ့ထုံးတမ်းအရ အမျိုးသားများကြီးစိုးသည့် အလုပ်အကိုင်အများစု (သစ်တော၊ လက်သမား၊ ပန်းရံနှင့် ငါးဖမ်းခြင်း) တွင် ကိုယ်စားပြုမှုနည်းပါးနေသေးပြီး အမျိုးသားကြီးစိုးမှုတွင် အမြစ်တွယ်နေသော အလေ့အကျင့်များ၊ အလုပ်ခန့်အလေ့အကျင့်များ နှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အတားအဆီးများကို ၎င်းတို့အား ထိရောက်စွာ တားမြစ်ထားသည်။ ဝန်ထမ်းခန့်အပ်ခြင်းဆိုင်ရာဥပဒေတွင် အမျိုးသားများကို "အမျိုးသားများအတွက်သာ သင့်လျော်သောရာထူးများ" တွင် မည်သည့်အရာမှ တားမြစ်ထားခြင်းမရှိကြောင်းနှင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် ရာထူးများကို "အမျိုးသားများအတွက်သာ သင့်လျော်သည်" ဟု ထပ်မံအဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုခြင်းမရှိပါ။ ယင်းဥပဒေသည် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်မဟုတ်သော အမျိုးသမီးများကို လက်ထပ်ခွင့်မပြုမီ လူသိရှင်ကြား အသိပေးရန် လိုအပ်ပြီး တရားရုံးတွင် ထိမ်းမြားခြင်းအား ကန့်ကွက်မှုများကို ခွင့်ပြုခြင်းဖြင့် တားမြစ်ထားသည်။ ဥပဒေကို ယေဘူယျအားဖြင့် လျစ်လျူရှုပြီး ပြဌာန်းခဲပါတယ်။
မျိုးပွားမှုအခွင့်အရေး - အစိုးရအာဏာပိုင်များဘက်မှ အတင်းအကျပ် ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချခြင်း သို့မဟုတ် အလိုအလျောက် ပိုးသတ်ခြင်းဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာများ မရှိပါ။ သမ္မတ သို့မဟုတ် အမျိုးသားအစိုးရသည် လူဦးရေ၊ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုနှုန်း၊ သဘာဝအရင်းအမြစ်များ၊ မွေးနှုန်းနှင့် အစားအစာစသည့် အချက်များအပေါ် အခြေခံ၍ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုအတွက် "အထူးဒေသများ" ကို သတ်မှတ်ပေးမည်ဆိုပါက အဆိုပါဥပဒေသည် အစိုးရအား အတင်းအကြပ်မွေးဖွားမှုနှုန်းထားသတ်မှတ်ချက်များ- ကလေးတစ်ဦးနှင့် တစ်ဦးကြားရရှိနိုင်မှု 36 လကို ပြဌာန်းခွင့်ပြုထားသည်။ ထိုကဲ့သို့သော အထူးဒေသများတွင် အစိုးရသည် သားဆက်ခြားခြင်းဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းများချမှတ်ရန် အထူးကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုအဖွဲ့အစည်းများကို ဖန်တီးနိုင်သည်။ ဤကဲ့သို့ အထူးဒေသဆိုပြီးစစ်အစိုးရက မသတ်မှတ်ထားပေ။ သို့သော်လည်း ရခိုင်ပြည်နယ်တွင်မူ ရိုဟင်ဂျာမိသားစုများအား ကလေးနှစ်ဦးထက်ပို၍ မမွေးရ တားမြစ်ထားသည့် စည်းမျဉ်းများကို ဒေသဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်များက ပြဌာန်းထားသော်လည်း စည်းမျဉ်းများကို လိုက်နာခြင်းမရှိပေ။
ဥပဒေသည် လူတစ်ဦးချင်းစီ၏ မျိုးပွားကျန်းမာရေးကို စီမံခန့်ခွဲပိုင်ခွင့်ကို ကန့်သတ်ထားသည်။ အစိုးရနှင့်ပုဂ္ဂလိကအဆောက်အဦများမှတစ်ဆင့် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအကြမ်းဖက်ခံရသူများအတွက် အရေးပေါ်သန္ဓေတားဆေးအပါအဝင် လိင်နှင့်မျိုးဆက်ပွားကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုများရရှိရေးသည် အလွန်အကန့်အသတ်ရှိပြီး အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးစနစ်ပြိုကွဲခြင်းကြောင့် ပိုမိုဆိုးရွားလာခဲ့သည်။
ကမ္ဘာ့ဘဏ်၏ ခန့်မှန်းချက်အရ 2020 ခုနှစ်အတွင်း တစ်နိုင်ငံလုံးတွင် မိခင်သေဆုံးမှုနှုန်းသည် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းမှု 100,000 တွင် 179 ဦး သေဆုံးခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ ရိုဟင်ဂျာများအကြား လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ သွားလာခွင့်နှင့် သွားလာရေး ကန့်သတ်ချက်များသည် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု ဝန်ဆောင်မှုများကို အကန့်အသတ်ဖြင့်သာ ဝင်ရောက်ခွင့်ကို ကန့်သတ်ထားပြီး ရခိုင်ပြည်နယ်ရှိ မိခင်သေဆုံးမှုနှုန်းသည် တစ်နိုင်ငံလုံး ပျမ်းမျှထက် ပိုမိုမြင့်မားကြောင်း တစ်နှစ်ပတ်လုံး ပုံမှန် အစီရင်ခံတင်ပြခဲ့ပါသည်။ မလုံခြုံသော ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချခြင်းမှ ဖြစ်ပေါ်လာသော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများသည် မိခင်သေဆုံးမှု၏ အဓိကအကြောင်းရင်းတစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။
မိခင်သေဆုံးမှုအပေါ် လွှမ်းမိုးသည့် အခြားသော အဓိကအကြောင်းရင်းများမှာ ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှု၊ အိမ်မွေးနှုန်းမြင့်မားခြင်း၊ သန္ဓေတားဆေးနှင့် မိခင်နှင့် မွေးကင်းစကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုများအပါအဝင် ပြည့်စုံသော လိင်နှင့် မျိုးပွားမှုဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုများနှင့် သတင်းအချက်အလက်များကို အကန့်အသတ်ဖြင့်ရရှိနိုင်မှုနှင့် လက်လှမ်းမီမှု၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင် စောင့်ရှောက်မှု လည်ပတ်မှု နည်းပါးခြင်း၊ သင့်လျော်စွာ လေ့ကျင့်သင်ကြားပြီး ကျွမ်းကျင်သော ကလေးမွေးဖွားသူများနှင့် အခြားသော လေ့ကျင့်သင်ကြားထားသော ရပ်ရွာကျန်းမာရေးလုပ်သားများ၏ ဝန်ဆောင်မှုများကို လက်လှမ်းမီနိုင်မှု မရှိခြင်း။ ဤဝန်ဆောင်မှုများ ပေးပို့ခြင်းသည် ပြည်သူ့ကျန်းမာရေး လုပ်သားအင်အားတွင် သိသာထင်ရှားသော ဝန်ထမ်းများ ကွာဟချက်ကြောင့် ထိခိုက်နိုင်ဖွယ်ရှိသည်။
စနစ်ကျသော လူမျိုးရေး သို့မဟုတ် လူမျိုးရေးအကြမ်းဖက်မှုနှင့် ခွဲခြားဆက်ဆံမှု
ပညာရေး၊ အိမ်ရာ၊ အလုပ်အကိုင်နှင့် ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုများ လက်လှမ်းမီမှုစသည့် နယ်ပယ်များအပါအဝင် လူနည်းစုအုပ်စုဝင်များအပေါ် ကျယ်ပြန့်သော အဖွဲ့အစည်းဆိုင်ရာနှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုများ ဆက်လက်ရှိနေခဲ့သည်။ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများ၏ အဖွဲ့ဝင်များသည် လူဦးရေ၏ ၃၀ မှ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ဖွဲ့စည်းထားသည်။ လူနည်းစုပြည်နယ် ခုနစ်ခုတွင် အမျိုးသားနယ်မြေ၏ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့် ပါဝင်ပြီး သိသာထင်ရှားသော လူနည်းစု အရေအတွက်မှာလည်း ဗမာတိုင်းရင်းသားအများစု နေထိုင်ရာ ဒေသဖြစ်သည်။ ရိုဟင်ဂျာများသည် ၎င်းတို့၏ လူမျိုးနှင့် ဘာသာကို အခြေခံ၍ ပြင်းထန်သော ခွဲခြားဆက်ဆံမှုများ ဆက်လက်ရင်ဆိုင်နေရသည်။ စစ်အစိုးရနှင့် ပုဂ္ဂလိကသရုပ်ဆောင်များသည် မူဆလင်ပိုင်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများကို အဟန့်အတားဖြစ်စေသည့် ခွဲခြားဆက်ဆံမှုကို ကျင့်သုံးကာ အလုပ်သမားငှားရမ်းထိန်းသိမ်းနိုင်မှု၊ သင့်လျော်သောလုပ်ငန်းခွင်စံနှုန်းများကို ထိန်းသိမ်းရန်နှင့် အစိုးရနှင့်ပုဂ္ဂလိကစာချုပ်များကို လုံခြုံစေသည်ဟု သိရသည်။
ကလေးသူငယ်များ
မွေးစာရင်း - ကျေးလက်-မြို့ပြ မွေးဖွားမှု မှတ်ပုံတင်ခြင်းတွင် သိသာထင်ရှားသော ကွာဟချက် များ ရှိပြီး ကျေးလက် ကျေးရွာငယ်များတွင် အလွတ်သဘော သို့မဟုတ် မရှိသလောက် နည်းပါးသော လုပ်ငန်းစဉ်များ ပါဝင်သည်။ မွေးစာရင်းမှတ်ပုံတင်ကတ်သည် နိုင်ငံသားစိစစ်ရေးကတ်ပြားရရှိရန် လိုအပ်ပြီး ကလေးသူငယ်များအတွက် အရေးကြီးသော အကာအကွယ်များ အထူးသဖြင့် ကလေးလုပ်သား၊ အိမ်ထောင်မပြုမီနှင့် အသက်မပြည့်သေးသော လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များနှင့် တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များထံ စုဆောင်းခြင်းတို့ကို ပံ့ပိုးပေးနိုင်သည်။
ပညာရေး - ဥပဒေအရ ပညာရေးသည် မသင်မနေရ၊ အခမဲ့ဖြစ်ပြီး စတုတ္တတန်းအထိ (အသက် 10 နှစ်အထိ) ဖြစ်သည်။ ယင်းကြောင့် အသက် 10 နှစ်မှ 13 နှစ်ကြား ကလေးများသည် ကျောင်းတက်ရန် မလိုအပ်ဘဲ တရားဝင် အလုပ်လုပ်ခွင့် မရှိသောကြောင့် (အလုပ်အတွက် အနိမ့်ဆုံး အသက် 14 နှစ်) ဖြစ်သောကြောင့် ကလေးအလုပ်သမား ဒဏ်ခံနိုင်စေခဲ့သည်။ မြန်မာစာသည် အစိုးရကျောင်းများတွင် သင်ကြားပို့ချရမည့် ဘာသာစကားဖြစ်ခဲ့သည်။ အချို့သော အစိုးရကျောင်းများသည် တိုင်းရင်းသားဘာသာစကားကို အပိုဘာသာရပ်အဖြစ် သင်ကြားသော်လည်း အခြားဘာသာစကားများကို သင်ကြားခွင့်မပြုပေ။ ဝေးလံခေါင်သီသော ရပ်ရွာများနှင့် ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားရာဒေသများတွင် စာသင်ကျောင်းများ မကြာခဏ မရရှိနိုင်ဘဲ ပြည်တွင်းရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများနှင့် နိုင်ငံမဲ့ကလေးများအတွက် ဝင်ခွင့်ကိုလည်း ကန့်သတ်ထားသည်။
ကလေးသူငယ်အလွဲသုံးစားမှု - ဥပဒေများသည် ကလေးသူငယ်အလွဲသုံးစားပြုမှုကို ဟန့်တားရန် သို့မဟုတ် ပြဌာန်းရန် လုံလောက်မှု မရှိပေ။ ကလေးသူငယ်အလွဲသုံးစားပြုမှုနှင့်ပတ်သက်၍ ယုံကြည်စိတ်ချရသော အချက်အလက်မရှိပါ။
ကလေး၊ အစောပိုင်းနှင့် အတင်းအဓမ္မ လက်ထပ်ထိမ်းမြားခြင်း- ဘာသာရေးနှင့် ကျားမအပေါ် အခြေခံ၍ လက်ထပ်ထိမ်းမြားမှုအတွက် အနည်းဆုံး အသက်အရွယ် အမျိုးမျိုးကို ဥပဒေတွင် ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များအတွက် အနိမ့်ဆုံးအသက်မှာ ၁၈ နှစ်ဖြစ်ပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်မဟုတ်သူများအတွက် အနိမ့်ဆုံးအသက်မှာ ယောက်ျားလေး ၁၆ နှစ်နှင့် မိန်းကလေးများအတွက် ၁၅ နှစ်ဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် ကျေးလက်ဒေသများတွင် ကလေးသူငယ် လက်ထပ်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အတင်းအကြပ်လက်ထပ်ခြင်းဆိုင်ရာ ခိုင်လုံသောစာရင်းဇယားမရှိပါ။
ကလေး၊ အစောပိုင်းနှင့် အတင်းအဓမ္မ လက်ထပ်ထိမ်းမြားခြင်း- ဘာသာရေးနှင့် ကျားမအပေါ် အခြေခံ၍ လက်ထပ်ထိမ်းမြားမှုအတွက် အနည်းဆုံး အသက်အရွယ် အမျိုးမျိုးကို ဥပဒေတွင် ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များအတွက် အနိမ့်ဆုံးအသက်မှာ ၁၈ နှစ်ဖြစ်ပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်မဟုတ်သူများအတွက် အနိမ့်ဆုံးအသက်မှာ ယောက်ျားလေး ၁၆ နှစ်နှင့် မိန်းကလေးများအတွက် ၁၅ နှစ်ဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် ကျေးလက်ဒေသများတွင် ကလေးသူငယ် လက်ထပ်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အတင်းအကြပ်လက်ထပ်ခြင်းဆိုင်ရာ ခိုင်လုံသောစာရင်းဇယားမရှိပါ။
ကလေးများအား လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အမြတ်ထုတ်ခြင်း - 2022 လူကုန်ကူးမှု တိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေသည် အလုပ်သမားနှင့် လိင်ကုန်ကူးမှု ပုံစံအားလုံးကို ရာဇ၀တ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ လူကုန်ကူးမှုတွင် ကလေးသူငယ် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အမြတ်ထုတ်ခြင်း နှင့်ပတ်သက်ပြီး အပြစ်ရှိကြောင်း သက်သေပြရန် အင်အားသုံးမှု၊ လိမ်လည်မှု၊ (သို့) အကျပ်ကိုင်မှုတို့ကို သရုပ်ပြရန် မလိုအပ်ကြောင်း ၎င်းကဆိုသည်။ အဆိုပါဥပဒေတွင် ကလေးသူငယ်အခွင့်အရေးများဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂကွန်ဗင်းရှင်းနှင့် ကိုက်ညီသော အစီအမံများပါဝင်ပြီး လှည့်ဖြားခြင်းဖြင့် ကလေးမွေးစားခြင်းကို တားမြစ်ထားပြီး အသက် 18 နှစ်အောက် ကလေးတစ်ဦးအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ အခြားဥပဒေသည် ကလေးများအပေါ် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ သို့မဟုတ် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုကို ရာဇ၀တ်မှုအဖြစ် ချမှတ်ထားသော်လည်း ယင်းတွင် အစီရင်ခံချက်မရှိပေ။ အောက်တိုဘာလအထိ အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။
ကလေးသူငယ်များအား စီးပွားဖြစ်လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အမြတ်ထုတ်ခြင်းအပေါ် တားမြစ်ချက်များတွင် ခိုးယူခြင်း ပါဝင်သည်။ ၁၄ နှစ်အောက် ကလေးနှင့် လိင်ဆက်ဆံခြင်းကို သီးခြားဥပဒေပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များအရ တားမြစ်ထားသည်။ အသက် ၁၈ နှစ်အောက် ကလေးတစ်ဦးထံမှ စီးပွားဖြစ်လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဝယ်ယူမှုအတွက် ပြစ်ဒဏ်မှာ ထောင်ဒဏ် ၁၀ နှစ်ဖြစ်သည်။ ဥပဒေအရ ကလေးညစ်ညမ်းရုပ်ပုံစာပေကို တားမြစ်ထားပြီး အနိမ့်ဆုံး ထောင်ဒဏ် နှစ်နှစ်နှင့် ငွေဒဏ်လည်း သတ်မှတ်ထားသည်။ ကလေးသူငယ်အခွင့်အရေးဆိုင်ရာဥပဒေသည် လိင်ကုန်ကူးမှုနှင့် အတင်းအကြပ်လက်ထပ်ခြင်းအတွက် ထောင်ဒဏ်တစ်နှစ်မှ ခုနစ်နှစ်အထိ ဒဏ်ငွေ သို့မဟုတ် ဒဏ်နှစ်ရပ်လုံးဖြစ်စေ ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။ အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူသည် အသက် ၁၄ နှစ်ထက်ငယ်ပါက၊ ဥပဒေအရ မုဒိမ်းမှုပြုရန် မည်သည့်လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအပြုအမူကိုမဆို ထည့်သွင်းစဉ်းစားသည်။ သက်ငယ်မုဒိမ်းမှုအတွက် အမြင့်ဆုံးပြစ်ဒဏ်မှာ အသက် ၁၂ နှစ်မှ ၁၄ နှစ်ကြားတွင် ထောင်ဒဏ် ၂ နှစ်ဖြစ်ပြီး အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူ ၁၂ နှစ်ထက် ငယ်ချိန်တွင် ထောင်ဒဏ် ၁၀ နှစ်အထိ ချမှတ်ခံရမည်ဖြစ်သည်။ ဘန်ကောက်အခြေစိုက် NGO End Child ပြည့်တန်ဆာလုပ်ငန်း အာရှခရီးသွားလုပ်ငန်းမှ စောင့်ကြည့်အကဲဖြတ်သည့် ယန္တရားများအပြင် အကောင်အထည်ဖော်မှု၏ ထိရောက်မှုကိုသေချာစေရန် လူသိရှင်ကြားရရှိနိုင်သော လုံလောက်သောအချက်အလက်များ ချို့တဲ့မှုကို ကိုးကားဖော်ပြခဲ့သည်။
ဆန့်ကျင်ဘက်ဝါဒ - ရန်ကုန်တွင် ဂျူးလူမျိုး အများစုနေထိုင်ပြီး သေးငယ်ပြီး အဓိကအားဖြင့် ပြည်ပရောက် ဂျူးလူမျိုးများကို ဝတ်ပြုသည့် တရားဇရပ်တစ်ခုရှိသည်။ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုဆိုင်ရာ အဖြစ်အပျက်များအကြောင်း သတင်းပေးပို့ခြင်း မရှိခဲ့ပါ။
လူကုန်ကူးခြင်း - https://www.state.gov/trafficking-in-persons-report/ တွင် နိုင်ငံတော်၏ နှစ်စဉ် လူကုန်ကူးမှု အစီရင်ခံစာကို ကြည့်ရှုပါ။
အကြမ်းဖက်မှုများ၊ ရာဇ၀တ်မှုများ၊ နှင့် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာတိမ်းညွှတ်မှုအပေါ်အခြေခံ၍ အခြားအလွဲသုံးစားလုပ်မှုများ၊ ခွဲခြားသတ်မှတ်မှု (သို့) ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခြင်း (သို့) လိင်အင်္ဂါရပ်များ
ရာဇ၀တ်မှုကျူးလွန်ခြင်း- ကြည်ဖြူစွာ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုသည် “သဘာဝတရားကို ဆန့်ကျင်သော” ရာဇ၀တ်မှုဖြစ်ပြီး ထောင်ဒဏ်အနှစ် ၂၀ နှင့် ငွေဒဏ်အထိ ချမှတ်နိုင်သည်။ ထို့အပြင်၊ လိင်တူချစ်သူများ၊ လိင်တူချစ်သူများ၊ လိင်ပြောင်းထားသူများ၊ queer သို့မဟုတ် လိင်ဆက်ဆံသူများ (LGBTQI+) များသည် တစ်ခါတစ်ရံတွင် ရဲအက်ဥပဒေ ပုဒ်မ ၃၅ အရ ဖမ်းဆီးခြင်း သို့မဟုတ် ဖမ်းဆီးခြင်းခံရပြီး ခြိမ်းခြောက်ခံရခြင်း၊ မဟုတ်ရင် အသွင်ဆောင်တယ်။”
အကြမ်းဖက်မှုနှင့် နှောင့်ယှက်မှု - LGBTQI+ လူများအပေါ် အကြမ်းဖက်မှု အစီရင်ခံစာများ ဆက်လက် တည်ရှိနေပါသည်။ မီဒီယာအစီရင်ခံချက်များ၊ မျက်မြင်သက်သေအကောင့်များနှင့် လူမှုမီဒီယာများတွင် ရေးသားချက်များအရ စစ်အစိုးရတာဝန်ရှိသူများသည် LGBTQI+ ဒီမိုကရေစီရေးထောက်ခံသူများကို ဖမ်းဆီးပြီးနောက် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ စော်ကားခြင်း၊ ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊ အဝတ်အစား လှောင်ပြောင်ခြင်းနှင့် ကိုယ်ထိလက်ရောက် စော်ကားခြင်းစသည့် နည်းပရိယာယ်များကို အသုံးပြုကာ တမင်တကာ အရှက်ရစေခဲ့သည်။ Amnesty International ၏ အဆိုအရ၊ စစ်အစိုးရသည် LGBTQI+ အသိုင်းအဝိုင်းမှ အဖွဲ့ဝင်များကို မကြာခဏဆိုသလိုပင် အကျဉ်းသားတစ်ဦးမှ ပြောကြားခဲ့သလို၊ ၎င်းတို့သည် အမျိုးသားများ သို့မဟုတ် အမျိုးသမီး ဟုတ်မဟုတ် သေချာစေရန် စေ့စေ့စပ်စပ် စစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်ရန် မကြာခဏ ချထားပေးခဲ့သည်။
LGBTQI+ Union Mandalay ဥက္ကဌ ဂျပ်စတင်မင်းဟိန်းအား အကြမ်းဖက်မှု တိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေ ချိုးဖောက်မှုဖြင့် ဇွန်လ ၂၉ ရက်က စီရင်ချက်ချခဲ့ကြောင်း မီဒီယာအများအပြားက ဖော်ပြခဲ့သည်။ LGBTQI+ Union Mandalay သည် မုံရွာထောင်ရှိ လိင်ပြောင်းအကျဉ်းသူအား လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ စော်ကားမှုအား မှတ်တမ်းတင်ကာ လူသိရှင်ကြား ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါသည်။ ဂျပ်စတင်မင်းဟိန်းသည် 2022 ခုနှစ် ဖမ်းဆီးခံရပြီးနောက် ရေကြည်အိုက်စစ်ကြောရေးစင်တာတွင် တရားရင်ဆိုင်နေရစဉ် ရိုက်နှက်ခံရကာ အစာနှင့်ရေ ငြင်းဆိုခံခဲ့ရကြောင်း သိရသည်။ မန္တလေးတိုင်း ဒေသကြီးမှ LGBTQI+ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ဆူရှာရှင်သန့်ကို လှုံ့ဆော်မှု၊ လူသတ်မှု၊ အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များဖြင့် ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ထောင်ဒဏ် အနှစ် ၂၀ ကျော် ချမှတ်ခံခဲ့ရပြီး စစ်ကြောရေးကာလအတွင်း လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ စော်ကားခံခဲ့ရကြောင်း သိရသည်။
ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း - ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေသည် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းမပြုရန်အတွက် အခြေခံအဖြစ် လိင်စိတ်ခံယူမှုကို အသိအမှတ်မပြုပါ။ ဥပဒေသည် လိင်တူလက်ထပ်ခြင်းကို အသိအမှတ်မပြုဘဲ သို့မဟုတ် LGBTQI+ စုံတွဲများနှင့် ၎င်းတို့၏မိသားစုများကို အခြားသူများ၏အခွင့်အရေးများနှင့် တန်းတူအခွင့်အရေးပေးထားသည်။ အမည်းစက်နှင့် LGBTQI+ ပုဂ္ဂိုလ်များ၏ ယေဘူယျလူဦးရေကြားတွင် လက်ခံမှု ကင်းမဲ့မှုသည် ဆက်လက်တည်ရှိနေပါသည်။ အလုပ်အကိုင်တွင် လိင်စိတ်တိမ်းညွတ်မှုနှင့် ကျားမခွဲခြားမှုအပေါ် အခြေခံ၍ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာများ ရှိခဲ့သည်။ LGBTQI+ လူအများစုသည် ၎င်းတို့၏ အဆင့်အတန်းနှင့် ပတ်သက်၍ အသံထွက် (သို့) မြင်ပါက ပညာရေးနှင့် အလုပ်အကိုင်အတွက် အတားအဆီးများ ကြုံတွေ့ရကြောင်း သိရသည်။ LGBTQI+ ပုဂ္ဂိုလ်များသည် Public Shaming အပါအဝင် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုပေးသူများထံမှ ခွဲခြားဆက်ဆံခံရမှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရကြောင်း အစီရင်ခံတင်ပြခဲ့သည်။ LGBTQI+ အသိုင်းအဝိုင်းမှ အဖွဲ့ဝင်အချို့သည် ထောင်တွင်း၌ HIV ကုသခွင့် ငြင်းပယ်ခံရကြောင်း ဒေသတွင်း သံတမန်အသိုင်းအဝိုင်းက လေ့လာတွေ့ရှိခဲ့သည်။
တရားဝင် လိင်ခွဲခြားမှု အသိအမှတ်ပြုမှု ရရှိနိုင်မှု - တရားဝင် ကျားမ အသိအမှတ်ပြုမှု သို့မဟုတ် နိုင်ငံသား (သို့) သက်သေခံ စာရွက်စာတမ်းများတွင် မွေးစမှ သတ်မှတ်ပေးထားသည့် ကျားမကို ပြောင်းလဲရန် ယန္တရား မရှိပါ။
ဆန္ဒအလျောက် သို့မဟုတ် အကျပ်ကိုင်သော ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ သို့မဟုတ် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျင့်ထုံးများ - ပြောင်းလဲခြင်းကုထုံးများ (သို့) ကလေးများအတွက် ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ မလိုအပ်ဘဲ၊ ပုံမှန်ပြန်မရနိုင်သော “ပုံမှန်ဖြစ်စေခြင်း” ခွဲစိတ်မှုများ သို့မဟုတ် လိင်တူဆက်ဆံသူများကို သဘောမတူသောသူများ၊ ဤအလေ့အကျင့်များကို ပိတ်ပင်ထားခြင်းမျိုး မရှိပါ။
လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်၊ အသင်းအဖွဲ့ သို့မဟုတ် ငြိမ်းချမ်းစွာ စုဝေးခြင်းဆိုင်ရာ ကန့်သတ်ချက်များ - LGBTQI+ လူပုဂ္ဂိုလ်များ (သို့) အဖွဲ့များအား LGBTQI+ ဆက်စပ်လူထုပွဲများတွင် ပါဝင်ခွင့်မပြုသော်လည်း ရပ်ရွာမှအဖွဲ့ဝင်များသည် ဒီမိုကရေစီရေးလှုပ်ရှားမှုကို ဆက်လက်ထောက်ခံနေသော်လည်း၊ လျှပ်တပြက်ဆန္ဒပြမှုများတွင် ပါဝင်ခြင်းအပါအဝင် ထောက်ခံမှုများအားခွင့်မပြုခဲ့ပါ။
မသန်စွမ်းသူများ
ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ၊ အာရုံခံ၊ ဥာဏ်ရည်နှင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ မသန်စွမ်းသူများကို ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းအား ဥပဒေက တားမြစ်ထားသည်။ ဥပဒေသည် အလုပ်အကိုင် ကာကွယ်ရေး၊ ပညာသင်ကြားခွင့်နှင့် အများသူငှာ သွားလာခွင့်တို့ လိုအပ်သော်လည်း အဓိပ္ပါယ်ပြည့်ရှိသော ပြဋ္ဌာန်းချက် မရှိပေ။ Eden Center for Disabled Children ၏ အဆိုအရ စာသင်နှစ်တွင် မသန်စွမ်းကလေးငယ် အများစု အထူးသဖြင့် ကျေးလက်နှင့် နယ်စပ်ဒေသများတွင် ကျောင်းမတက်ခဲ့ကြပေ။ မြို့ပြများတွင် အထူးပညာရေးကျောင်းများ အလွန်နည်းပါးသည်။
အထူးသဖြင့် ဝေးလံခေါင်သီသော နယ်စပ်ဒေသများတွင် ပဋိပက္ခနှင့် မြေမြှုပ်မိုင်းများကြောင့် မသန်စွမ်းသူ အများအပြား ခံစားခဲ့ရသည်။ မြေမြှုပ်မိုင်းနှင့် အခြား မပေါက်ကွဲသေးသော လက်နက် ဖြစ်စဉ်များကို စောင့်ကြည့် လေ့လာမှုများအရ ဇူလိုင်လအထိ တစ်နိုင်ငံလုံး အတိုင်းအတာဖြင့် သေဆုံးသူ ၅၅၆ ဦးရှိကြောင်း သိရသည်။ ပြန်လည်ထူထောင်ရေးနှင့် အခြားထောက်ပံ့ရေး ဝန်ဆောင်မှုများ ရှားပါးလာသည်။
အခြားလူမှုရေးဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှု သို့မဟုတ် ခွဲခြားဆက်ဆံမှု
HIV ပိုးရှိသူများအပေါ် အလုပ်အကိုင် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း အပါအဝင် တရားဝင်နှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုနှင့် ခွဲခြားဆက်ဆံမှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေပါသည်။ အလွဲသုံးစားလုပ်မှု အစီရင်ခံစာများတွင် နှုတ်ဖြင့် စော်ကားခြင်း၊ နှောင့်ယှက်ခြင်း၊ ခြိမ်းခြောက်ခြင်းနှင့် ကိုယ်ထိလက်ရောက် စော်ကားခြင်းများ ပါဝင်သည်။ သိသာထင်ရှားသော ဥပဒေ၊ လူမှုရေးနှင့် ငွေကြေးဆိုင်ရာ အတားအဆီးများသည် HIV ရှိသူများ၏ ဝန်ဆောင်မှုများရရှိရေးကို အဟန့်အတားဖြစ်စေသည်။ ဤအတားအဆီးများတွင် အမည်းစက်၊ အထောက်အကူမပြုသော လိင်စံနှုန်းများ၊ အခြေခံအဆောက်အအုံ ညံ့ဖျင်းမှုနှင့် နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများ ပါဝင်သည်။ရာဇ၀တ်မှုမြောက်သည့် အပြုအမူများသည် HIV ပိုးရရှိရန် အန္တရာယ်ကို တိုးမြင့်လာစေသည့် အပြုအမူများကို လှုံ့ဆော်ပေးသည့် အမည်းစက်နှင့် ခွဲခြားဆက်ဆံမှုများနှင့် HIV ကာကွယ်ရေး၊ ကုသရေးနှင့် စောင့်ရှောက်မှု ဝန်ဆောင်မှုများ ရရှိရေးတို့ကို အဟန့်အတား ဖြစ်စေပါသည်။