အပိုင်း ၇။ အလုပ်သမားအခွင့်အရေး။
A. လွတ်လပ်စွာ ပေါင်းသင်းခွင့်နှင့် စုပေါင်းညှိနှိုင်းပိုင်ခွင့်၊
ဖေဖေါ်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် စစ်အစိုးရဟာ သူတို့ရဲ့ အခြေခံလွတ်လပ်ခွင့်နှင့် အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးများကို ကျင့်သုံးတဲ့ အလုပ်သမားသမဂ္ဂခေါင်းဆောင်များနှင့် အဖွဲ့ဝင်များအား ဥပဒေမဲ့ ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခြင်းနှင့် ဥပဒေမဲ့ သတ်ဖြတ်ခြင်း အပါအဝင် ဖွဲ့စည်းထားသော အလုပ်သမားများအပေါ် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ချိုးဖောက်မှုများ ကျူးလွန်ခဲ့ပါတယ်။ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်တွင် အလုပ်သမားဥပဒေများဟာ မကြာခဏအသုံးမပြုဘဲ (သို့) စနစ်တကျဖွဲ့စည်းထားသော အလုပ်သမားနှင့် အလုပ်သမားအရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများနှင့် စီးပွားရေးပိုင်ရှင်များနှင့် စစ်အစိုးရရဲ့ အကျိုးစီးပွားအတွက် အဓိကအားဖြင့် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ အဖွဲ့ချုပ် ၁၁ ခု အပါအဝင် အလုပ်သမား သမဂ္ဂ ခေါင်းဆောင် ၈၅ ဦးကို ဖမ်းဝရမ်း ထုတ်ထားပြီး အနည်းဆုံး အလုပ်သမား သမဂ္ဂ ၁၆ ခုကို တရားမဝင်ကြောင်း ကြေညာကာ သမဂ္ဂ ခေါင်းဆောင် အများအပြား အကျဉ်းထောင်ထဲတွင် ပျောက်ဆုံးနေဆဲ ဖြစ်တယ်။ အလုပ်သမားသမဂ္ဂရုံးများနှင့် သမဂ္ဂခေါင်းဆောင်များရဲ့ နေအိမ်များကို ဝင်ရောက်စီးနင်းမှု အများအပြားရှိခဲ့ကြောင်း သိရပါတယ်။ သမဂ္ဂခေါင်းဆောင် တစ်ဒါဇင်ကျော် အသတ်ခံခဲ့ရပါတယ်။
ဥပဒေတွင် အလုပ်သမားများရဲ့ လွတ်လပ်စွာ သမဂ္ဂများ ဖွဲ့စည်းခွင့်၊ ပူးပေါင်းပါဝင်ခွင့်၊ စုပေါင်းညှိနှိုင်းခြင်းနှင့် သပိတ်များ ပြုလုပ်ခြင်းတို့ကို ပြဌာန်းထားပါတယ်။ ဥပဒေအရ အလုပ်ထုတ်ခံရသော အလုပ်သမားများအား ပြန်လည်ပေးအပ်ရန် အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်းများအား တောင်းဆိုခွင့်ပြုထားသော်လည်း ဖျက်သိမ်းခြင်း (သို့) မဖြစ်မနေ လွှဲပြောင်းခြင်းပုံစံဖြင့် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းကို တားမြစ်ထားခြင်း မရှိတဲ့အပြင် သမဂ္ဂဖွဲ့စည်းလိုတဲ့ အလုပ်သမားများအတွက် အကာအကွယ်ပေးခြင်းကိုလည်း မပေးပါ။ သမဂ္ဂတရားဝင်မှတ်ပုံတင်ခြင်းမပြုမီ အလုပ်သမားများ အလုပ်ထုတ်ခံရခြင်းမှ လုံလောက်သော အကာအကွယ်ပေးမှု မရှိသေးပါ။ အဆိုပါဥပဒေတွင် လုံခြုံရေး၀န်ထမ်းများနှင့် ရဲဝန်ထမ်းများအား သမဂ္ဂများဖွဲ့စည်းခြင်းမှ တားမြစ်ထားပါတယ်။ ဥပဒေဟာ အလုပ်သမားများအား သူတို့ရဲ့ ကုန်သွယ်မှု (သို့) လှုပ်ရှားမှု အမျိုးအစားအတွင်းတွင်သာ သမဂ္ဂများ ပူးပေါင်းရန် ခွင့်ပြုထားပြီး ကုန်သွယ်မှု (သို့) လှုပ်ရှားမှုရဲ့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်မှာ ရှင်းလင်းပြတ်သားမှု မရှိပါ။ အခြေခံအလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်းများတွင် အနည်းဆုံး အလုပ်သမား ၃၀ ဦးရှိရမည်ဖြစ်ပြီး အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အားဝန်ကြီးဌာန (အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာန) ရဲ့ မှတ်ပုံတင်အရာရှိချုပ်ရုံးမှတစ်ဆင့် မြို့နယ်မှတ်ပုံတင်အရာရှိများမှတစ်ဆင့် မှတ်ပုံတင်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ အဆိုပါဥပဒေတွင် အလုပ်သမားအဖွဲ့ချုပ်များနှင့် အဖွဲ့ချုပ်များအား နိုင်ငံတကာ သမဂ္ဂများအဖွဲ့ချုပ်များနှင့် အဖွဲ့ချုပ်များနှင့် ချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက်ခွင့်ပြုထားပါတယ်။
အဆိုပါဥပဒေသည် ပြည်ပမှ ရန်ပုံငွေမရရှိသရွေ့ အလုပ်သမားရေးရာကိစ္စများ လုပ်ဆောင်နေတဲ့ အလုပ်သမား NGO များအပါအဝင် ပြည်တွင်း NGO များအတွက် ဆန္ဒအလျောက် မှတ်ပုံတင်ရန် ပြဋ္ဌာန်းထားပါတယ်။ ဘဏ်လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ကန့်သတ်ချက်များ ဆက်လက်ချမှတ်ခြင်း၊ ILO အရာရှိများအတွက် ဗီဇာသက်တမ်းတိုးခြင်းကို ငြင်းဆိုခြင်းနှင့် အခွန်ကင်းလွတ်ခွင့် ငြင်းဆိုခြင်းများအပါအဝင် နိုင်ငံတကာ အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်း (ILO) နိုင်ငံရုံးရဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုများတွင် စစ်တပ်အာဏာပိုင်များက ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခဲ့ပါတယ်။
ဥပဒေဟာ အလုပ်သမားများကို ကိုယ်စားပြုခွင့်၊ အလုပ်ရှင်များနှင့် စုပေါင်းညှိနှိုင်းရန်နှင့် ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးရန်၊ ညှိနှိုင်းရေးအဖွဲ့ (သို့) ခုံရုံးသို့ ကိုယ်စားလှယ်များစေလွှတ်ရန်၊ ဒါပေမယ့်လည်း အလုပ်ရှင်များသည် သမဂ္ဂခေါင်းဆောင်များကို အပြစ်ပေးခံရခြင်း (သို့) စစ်တပ်ထောက်ခံမှုဖြင့် ထုတ်ပယ်ခြင်းခံရတယ်လို့ သတင်းများထွက်ပေါ်နေပါတယ်။ အထူးစီးပွားရေးဇုန်များတွင် အစိုးရနှင့် အစိုးရမဟုတ်သော ကိုယ်စားလှယ်များ အပါအဝင် စီမံခန့်ခွဲမှုကော်မတီဟာ အလုပ်ရှင်နှင့် အလုပ်သမားကြား အငြင်းပွားမှုများတွင် ပထမဉီးဆုံး ခုံသမာဓိအဖြစ် သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းထားပါတယ်။
သို့သော် မတ်လအတွင်းက ရန်ကုန်တိုင်း ဒေသကြီး လှိုင်သာယာနှင့် ရွှေပြည်သာမြို့နယ်တို့ရှိ စက်မှုဇုန်ကြီးနှစ်ခုနှင့် စက်မှုကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းများ အများအပြားရှိတဲ့ အခြားမြို့နယ်များကို စစ်တပ်က ထိန်းချုပ်ပြီး စစ်အုပ်ချုပ်ရေး ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်။ အချို့သော အလုပ်ရှင်များဟာ အလုပ်သမားများကို နှောင့်ယှက်ခြိမ်းခြောက်ရန် ၊ အလုပ်ရှင်များ နှင့် ပတ်သက်တဲ့ လုံခြုံရေး အစောင့်များကို ငှားရမ်းခဲ့ပြီး အငြင်းပွားမှုများ ပေါ်ပေါက်လာသောအခါ ပြင်းထန်သော အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်စေတယ်လို့ အလုပ်သမား ကိုယ်စားလှယ်များက ပြောထားပါတယ်။ မတ်လ ၁၆ ရက်နေ့က Xing Jia ဖိနပ်စက်ရုံမှာ အလုပ်ရှင်က လစာရှာတဲ့ အလုပ်သမားအုပ်စုနဲ့ အငြင်းပွားမှုမှာ ရဲတပ်ဖွဲ့ကို တောင်းဆိုခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။ ရဲများက ပစ်ခတ်မှုကြောင့် အနည်းဆုံး အလုပ်သမား ခြောက်ဦး သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။
ဥပဒေဟာ သက်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမား အဖွဲ့ချုပ်များရဲ့ ခွင့်ပြုချက်လိုမျိုး အရေးကြီးသော လိုအပ်ချက်များ ရှိသည့် ကဏ္ဍအများစုတွင် သပိတ်မှောက်ခွင့် ပေးထားပါတယ်။ အလုပ်သမားကိစ္စများနှင့် တိုက်ရိုက်မသက်ဆိုင်သော ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းတဲ့ သပိတ်များကို ဥပဒေက တားမြစ်ထားပါတယ်။ ရေ၊ လျှပ်စစ် (သို့) ကျန်းမာရေးကဲ့သို့သော မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ဝန်ဆောင်မှုများတွင် သပိတ်မှောက်ခြင်း (သို့) ပိတ်ဆို့ခြင်းများကို ဥပဒေတွင် ခွင့်မပြုပါ။ သက်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်းများသို့ အနည်းဆုံး ၁၄ ရက် သတိပေးချက် ဖြင့် အများပြည်သူသုံး ဝန်ဆောင်မှုများ (သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး၊ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ပေးခြင်း၊ ကုန်တင်ကုန်ချ၊ စာတိုက်၊ သန့်ရှင်းရေး၊ သတင်းအချက်အလက်၊ ဆက်သွယ်ရေးနှင့် နည်းပညာ၊ စွမ်းအင်၊ ရေနံ၊ နှင့် ဘဏ္ဍာရေးကဏ္ဍများအပါအဝင်) အများပြည်သူသုံး အသုံးဝင်ဝန်ဆောင်မှုများတွင် လော့ခ်ချခြင်းကို ခွင့်ပြုထားပါတယ်။ အများသူငှာ ဝန်ဆောင်မှုများတွင် သပိတ်မှောက်ခြင်းဟာ ပုံမှန်အားဖြင့် အခြားကဏ္ဍများကဲ့သို့ အလားတူအစီအမံများ လိုအပ်သော်လည်း အနည်းဆုံး ဝန်ဆောင်မှုအဆင့်များကို ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းရန် ဆုံးဖြတ်ရန်အတွက် သပိတ်မစတင်မီတွင် အလုပ်သမားများနှင့် စီမံခန့်ခွဲသူများကြား ခုနစ်ရက်ကြိုတင် အသိပေးမှုနှင့် ညှိနှိုင်းမှု လိုအပ်ပါတယ်။
အစိုးရဟာ လွတ်လပ်စွာ အသင်းအဖွဲ့နှင့် ပတ်သက်တဲ့ အလုပ်သမား ဥပဒေများကို ထိထိရောက်ရောက် ပြဋ္ဌာန်းနိုင်ခြင်း မရှိပါ။ ဆက်စပ်အလုပ်သမားဥပဒေများကို ချိုးဖောက်မှုအတွက် ပြစ်ဒဏ်များဟာ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးများကို ငြင်းပယ်ခြင်းဆိုင်ရာ အခြားဥပဒေများနှင့် ကိုက်ညီမှုရှိ၊ သို့သော်လည်း ဥပဒေများသည် အလုပ်ရှင်များမဟုတ်ဘဲ သီးခြားလွတ်လပ်သော အလုပ်သမားသမဂ္ဂများကိုသာ အဓိကအားဖြင့် ပြဋ္ဌာန်းထားပါတယ်။
အာဏာသိမ်းပြီးနောက်၊ သပိတ်များနှင့် စုပေါင်းအလုပ်သမားများရဲ့ လုပ်ရပ်များဟာ သေနတ်ဖြင့် ပစ်ခတ်ခံရပြီး အလုပ်ပြန်ခိုင်းတဲ့ အလုပ်သမားများ အပါအဝင် စစ်တပ်ရဲ့ လက်တုံ့ပြန်မှုများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပါတယ်။ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉ ရက်က မန္တလေးမြို့ရှိ သင်္ဘောနှင့် ဆိပ်ခံတံတား အလုပ်သမားများသည် CDM ကို ထောက်ပံ့ရန် ဆန္ဒပြခဲ့ကြပါတယ်။ အလုပ်သမားတွေကို အလုပ်ပြန်ခိုင်းဖို့ စစ်တပ်က သေနတ်နဲ့ချိန်ပြီး ကြိုးစားခဲ့ပေမယ့် လူအုပ်ကြီးက စုရုံးပိတ်ဆို့ပြီး စစ်တပ်ကို မောင်းထုတ်ခဲ့ပါတယ်။ စစ်တပ်က လူစုလူဝေးကို ပစ်ခတ်ခဲ့လို့ ဆန္ဒပြသူတွေ သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။ သပိတ်မှောက် မီးရထားဝန်ထမ်းနှင့် သူတို့ရဲ့ မိသားစုများကို စစ်တပ်က နှင်ထုတ်ခဲ့ပြီး သူတို့ကို ထွက်ပြေးရန် တွန်းအားပေးခဲ့ပါတယ်။
မတ်လ ၈ ရက်နေ့တွင် နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ အလုပ်များ ရပ်ဆိုင်းသွားပြီးနောက် စစ်တပ်မှ ပြည်သူ့ဝန်ထမ်းအားလုံး ပြန်ရမည့် (သို့) ပြစ်မှုဆိုင်ရာ စွဲချက်များနှင့် ရင်ဆိုင်ရမယ်လို့ လူသိရှင်ကြား ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ CDM တွင်ပါဝင်ခြင်းကြောင့် ခြိမ်းခြောက်မှု (သို့) စည်းကမ်းပုံစံအချို့ကို ဌာနအသီးသီးမှ အစိုးရကဏ္ဍမှ အလုပ်သမား အနည်းဆုံး 1,100 မှ ရရှိကြောင်း အစီရင်ခံစာများ ထွက်ပေါ်လာခဲ့ပါတယ်။
စက်ရုံအလုပ်ရုံအချို့မှ အလုပ်သမားများ နုတ်ထွက်ခွင့် သဘောတူညီချက်များ ညှိနှိုင်းခဲ့ကြသောကြောင့် ဆန္ဒပြပွဲသို့ တက်ရောက်ရန် ထွက်ခွာခွင့် ပေးခဲ့ပါတယ်။ အချို့ကိစ္စများတွင် အလုပ်ရှင်က ငြင်းဆိုခြင်းဟာ အလုပ်ရပ်နားခြင်းများကို ဖြစ်စေပါတယ်။ CDM တွင်ပါဝင်ခြင်းကြောင့် အလုပ်ထုတ်ခံရသော အလုပ်သမားများရဲ့ အစီရင်ခံစာများစွာရှိပါတယ်။ CDM တွင် ပါဝင်ပါက အလုပ်သမားများ အလုပ်ထုတ်ခံရမယ်လို့ စက်ရုံများတွင် ပို့စ်တင်ခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။
တရားဝင်အငြင်းပွားမှုဖြေရှင်းရေးနှင့် တရားရုံးလုပ်ထုံးလုပ်နည်းများဟာ အလုပ်သမားဥပဒေများကို ပြဋ္ဌာန်းရာတွင် ထိရောက်မှုမရှိဘူးလို့ အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်းများက တင်ပြကြပါတယ်။ အာဏာသိမ်းပြီးနောက် စစ်တပ်က ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုဖြင့် ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းတဲ့ အလုပ်သမား အငြင်းပွားမှုများ အများအပြားရှိခဲ့ပါတယ်။
ပြည်တွင်းအလုပ်သမားရုံးများဟာ သမဂ္ဂမှတ်ပုံတင်ခြင်းအတွက် မလိုအပ်သော ဗျူရိုကရေစီ လိုအပ်ချက်များကို ဥပဒေနှင့်မညီဟု အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်းများမှ အစီရင်ခံတင်ပြခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံ အခြေခံ အဆောက်အဦး၊ လက်မှု နှင့် ဝန်ဆောင်မှု အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူးချုပ် အပါအဝင် အစိုးရ လုံခြုံရေး တပ်ဖွဲ့များက အာဏာ သိမ်းပြီးနောက် အလုပ်သမားသမဂ္ဂ များကို ဖမ်းဆီး နှောင့်ယှက် ခဲ့ကြောင်း မြန်မာနိုင်ငံ အလုပ်သမား သမဂ္ဂများ အဖွဲ့ချုပ်က အစီရင်ခံ စာတွင် ဖော်ပြထားပါတယ်။ မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး ပြည်ထောင်စုရုံးရှိ အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူးကို ဇွန်လတွင်ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး ဘယ်ဧည့်သည်နှင့်မှ တွေ့ဆုံခွင့်မရှိလို့ အလုပ်သမားသတင်းရင်းမြစ်များက ဖော်ပြပါတယ်။ သီးခြားဖြစ်ရပ်တစ်ခုတွင် မြန်မာအာဏာပိုင်များဟာ ညီညွတ်သော အလုပ်သမားသမဂ္ဂရဲ့ ဒါရိုက်တာကို ဧပြီလတွင်သူ့ရဲ့ ရုံးတွင် ထိန်းသိမ်းခဲ့ပါတယ်။ ချုပ်နှောင်ထားစဉ်အတွင်း နာတာရှည်ဖျားနာမှုကို စီမံခန့်ခွဲရန် ဒါရိုက်တာကို ဆေးဝါးနှင့် အခြားလိုအပ်သော ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုများကို အစိုးရမှ ငြင်းပယ်ခဲ့ကြောင်း အလုပ်သမားသတင်းရင်းမြစ်များက ဖော်ပြပါတယ်။ စစ်အစိုးရဟာ အထွေထွေလွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ညွှန်ကြားရေးမှူးအား အောက်တိုဘာလတွင် လွှတ်ပေးခဲ့ပြီး တရားဝင် စွဲချက်မတင်ဘဲ လွှတ်ပေးခဲ့ပါတယ်။ အောက်တိုဘာလ ၁၂ ရက်နေ့ကလည်း ပြည်ထောင်စု စည်းရုံးရေးကော်မတီဝင် ဦးရဲထွဋ်နဲ့ မကြည်ပါလေးတို့ကို ထောင်ဒဏ်တသက်တကျွန်း ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်။
B. အတင်းအကြပ် သို့မဟုတ် အဓမ္မလုပ်အားကို တားမြစ်ခြင်း။
စစ်တပ်နှင့် ပြစ်မှုဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းများမှ အတင်းအဓမ္မလုပ်အားပေးအသုံးပြုမှုအတွက် လုံလောက်သောအတားအဆီးများရှိသော်လည်း အဓမ္မလုပ်အားပေးခိုင်းစေမှုပုံစံအများစုကို ဥပဒေတွင်တားမြစ်ထားပါတယ်။ ဥပဒေတွင် အခြားသူများကို အဓမ္မလုပ်အားပေးခိုင်းစေသူများကိုလည်း ပြစ်ဒဏ်ပေးပါတယ်။ ဥပဒေအရ အဓမ္မလုပ်အားပေး ချိုးဖောက်မှုအတွက် ရာဇ၀တ်ပြစ်ဒဏ်များ ပေးဆောင်ထားတယ်။ စစ်တပ်၊ အစိုးရ၊ (သို့) ပုဂ္ဂလိက နိုင်ငံသားတစ်ဦး ကျူးလွန်မှုအပေါ် မူတည်ပြီး ပြစ်ဒဏ်များ ကွဲပြားပါတယ်။ ပြစ်ဒဏ်များဟာ ပြန်ပေးဆွဲခြင်းကဲ့သို့သော အလားတူပြင်းထန်သော ပြစ်မှုများနှင့် ကိုက်ညီပါတယ်။ အထူးသဖြင့် သိသာထင်ရှားသော ပဋိပက္ခများ ဖြစ်ပွားနေတဲ့ ဒေသများတွင် စစ်အစိုးရက ဥပဒေအား ထိထိရောက်ရောက် ပြဋ္ဌာန်းနိုင်ခြင်း မရှိပါ။
2020 ခုနှစ်အစောပိုင်းတွင် အစိုးရဟာ အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနအောက်တွင် အဓမ္မခိုင်းစေမှုဆိုင်ရာ တိုင်ကြားစာယန္တရားကို ထူထောင်ခဲ့ပါတယ်။ အာဏာသိမ်းပြီးကတည်းက ယန္တရားမှ အစီရင်ခံတင်ပြခြင်း (သို့) လုပ်ဆောင်ခဲ့သော အမှုအရေအတွက် (သို့) လုပ်ဆောင်မှုဆိုင်ရာ အချက်အလက်များကို မရရှိနိုင်ပါ။ အဓမ္မလုပ်အားပေးခိုင်းစေမှု အပါအဝင် စစ်အာဏာပိုင်များရဲ့ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများအပေါ် လေးနက်စွာ စိုးရိမ်ကြောင်း ILO က ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။
အလုပ်ပြန်မဝင်ပါက CDM အဖွဲ့ဝင်များအား ရာဇ၀တ်မှုဆိုင်ရာ စွဲချက်ဖြင့် စစ်အစိုးရက ခြိမ်းခြောက်ခဲ့ပါတယ် (ပုဒ်မ 7.a ကိုလည်း ကြည့်ပါ)။
https://www.state.gov/trafficking-in-persons-report/ တွင် နိုင်ငံတော်၏ လူကုန်ကူးမှု အစီရင်ခံစာကို ကြည့်ပါ။
C. ကလေးအလုပ်သမားနှင့် အလုပ်အတွက် အနိမ့်ဆုံးအသက်ကို တားမြစ်ခြင်း၊
ဥပဒေက ကလေးအလုပ်သမားများကို ပြင်းထန်စွာ တားမြစ်ထားသော်လည်း အစိုးရက အပြည့်အဝ ပြဋ္ဌာန်းကာ လိုက်နာစေခဲ့ခြင်းမရှိပါ။ ဆိုင်များနှင့် စက်ရုံများအပါအဝင် အချို့ကဏ္ဍများတွင် အလုပ်အတွက် အနိမ့်ဆုံးအသက် 14 နှစ်ကို ဥပဒေတွင် သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ ဥပဒေအရ အသက် 14 နှစ်အထက် လူငယ်များအတွက် "လူငယ်အလုပ်အကိုင်" အတွက် အထူးပြဌာန်းချက်များ ပြဌာန်းထားပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း စိုက်ပျိုးရေးနှင့် ကျောင်းပြင်ပအလုပ်များအပါအဝင် ကလေးများကို အလုပ်ခန့်တဲ့ ကဏ္ဍအားလုံးအတွက် အနည်းဆုံး အသက်အရွယ် မရှိပါ။ ဥပဒေအရ အသက် ၁၆ နှစ်အောက် ဝန်ထမ်းများကို အန္တရာယ်ရှိသော ပတ်ဝန်းကျင်တွင် အလုပ်မလုပ်ရန် တားမြစ်ထားသော်လည်း အစိုးရက အန္တရာယ်ရှိသော အလုပ်စာရင်းကို ထုတ်ပြန်ထားခြင်း မရှိပါ။ အချို့သော ကဏ္ဍအလိုက် ဥပဒေများဟာ အသက် 18 နှစ်အောက် ကလေးများအတွက် တားမြစ်ထားသော လှုပ်ရှားမှုများကို ခွဲခြားသတ်မှတ်ထားပါတယ်။ ကလေးသူငယ်အခွင့်အရေးဥပဒေအောက်တွင် ပြစ်ဒဏ်များဟာ ပြန်ပေးဆွဲခြင်းကဲ့သို့ အခြားသော ကြီးလေးသော ပြစ်မှုများနှင့် ဆင်တူပါတယ်။
ကလေးအများစုဟာ လမ်းဘေးဈေးသည်များ၊ စုဆောင်းသူများ၊ စားသောက်ဆိုင်နှင့် လက်ဖက်ရည်ဆိုင် ဝန်ထမ်းများ၊ အထည်ချုပ်လုပ်သားများနှင့် အိမ်ဖော်များအဖြစ် လုပ်ကိုင်ကြပါတယ်။ ကလေးများသည် မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် ရာဇ၀တ်မှုအသေးစားများကို ဖော်ထုတ်ပြသခြင်း၊ ဖမ်းဆီးခံရခြင်း၊ စီးပွားဖြစ်လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အမြတ်ထုတ်ခြင်း၊ HIV၊ AIDS နှင့် အခြားသော လိင်ကတဆင့် ကူးစက်ရောဂါများ (အပိုင်း 6 ကိုကြည့်ပါ)။ လက်ဖက်ရည်ဆိုင်များ၊ စိုက်ပျိုးရေးနှင့် သစ်တော၊ ကျောက်မျက်ထုတ်လုပ်ခြင်း၊ တောင်းရမ်းစားသောက်ခြင်းနှင့် အခြားနယ်ပယ်များတွင် ကလေးသူငယ်များအား အတင်းအဓမ္မခိုင်းစေခြင်းကိုလည်း ခံခဲ့ကြရပါတယ်။ ကျေးလက်ဒေသများတွင် ကလေးများဟာ ရံဖန်ရံခါ အဓမ္မခိုင်းစေခံရနိုင်တဲ့ အခြေအနေမျိုးတွင် မိသားစု စိုက်ပျိုးရေး လုပ်ငန်းများတွင် ပုံမှန်လုပ်ကိုင်ကြပါတယ်။ ပတ္တမြားနှင့် ကျောက်စိမ်း ထုတ်ယူခြင်းနှင့် ရော်ဘာနှင့် အုတ်များ ထုတ်လုပ်ခြင်းတို့တွင်လည်း ကလေးလုပ်သားများကို အစီရင်ခံခဲ့ပါတယ်။
https://www.dol.gov/agencies/ilab/resources/reports/child-labor/findings/ တွင် ကလေးအလုပ်သမား၏ အဆိုးဆုံးပုံစံများဆိုင်ရာ အလုပ်သမားဦးစီးဌာန၏ တွေ့ရှိချက်များကိုလည်း ကြည့်ရှုနိုင်ပါသည်။ https://www.dol.gov/agencies/ilab/reports/child-labor/list-of-goods တွင် အလုပ်သမား (သို့) အတင်းအကြပ် အလုပ်သမား အကြောင်းတွေ့နိုင်ပါတယ်။
D. အလုပ်အကိုင်နှင့် အလုပ်အကိုင်အပေါ် လေးစားမှုဖြင့် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း။
အလုပ်သမားဥပဒေနှင့် စည်းမျဉ်းများသည် အလုပ်အကိုင်ခွဲခြားမှုကို တားမြစ်ထားပါတယ်။ လူမှုရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှု ဓလေ့ထုံးတမ်းများနှင့် ယုံကြည်ချက်များကို အခြေခံပြီး အလုပ်အကိုင်များတွင် အမျိုးသမီးများအပေါ် ကန့်သတ်ချက်များ ရှိပါတယ်။ အမျိုးသမီးများဟာ ရိုးရာဓလေ့အရ အမျိုးသားများကြီးစိုးသော အလုပ်အကိုင်အများစု (သစ်တော၊ လက်သမား၊ ပန်းရံလုပ်ငန်းနှင့် ငါးဖမ်းခြင်း) တွင် ကိုယ်စားပြုမှု နည်းပါးနေသေးပြီး အလုပ်ခန့်ထားမှုနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အတားအဆီးများကြောင့် အဲ့တာကိုထိရောက်စွာ တားမြစ်ထားပါတယ်။ မြေအောက်မိုင်းတွင်းမှလွဲ၍ အမျိုးသမီးများကို ဘယ်အလုပ်အကိုင်မှ တရားဝင်တားမြစ်ထားခြင်းမရှိပါ။ ဝန်ထမ်းခန့်အပ်ခြင်းဆိုင်ရာဥပဒေတွင် အမျိုးသားများအား "အမျိုးသားများအတွက်သာသင့်လျော်သောရာထူးများ" ကို ဘယ်အရာကမှ တားဆီးပိတ်ပင်မှာ မဟုတ်ကြောင်းနှင့် "အမျိုးသားများအတွက်သာသင့်လျော်သောရာထူးများ" ကို သေချာစွာဖော်ပြထားခြင်းမရှိပါ။
အစိုးရနှင့်ပုဂ္ဂလိကသရုပ်ဆောင်များဟာ မူဆလင်ပိုင်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများကို အဟန့်အတားဖြစ်စေကာ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုပြုကာ အလုပ်သမားငှားရမ်းထိန်းသိမ်းနိုင်မှု၊ သင့်လျော်သောလုပ်ငန်းခွင်စံနှုန်းများကို ထိန်းသိမ်းကာ အစိုးရနှင့်ပုဂ္ဂလိကစာချုပ်များကို လုံခြုံစေတယ်လို့ အစီရင်ခံစာများထွက်ပေါ်ခဲ့ပါတယ်။ ရာထူးတိုးခြင်းကို ငြင်းဆိုခြင်းနှင့် LGBTQI+ လူများကို အလုပ်ထုတ်ခြင်း အပါအဝင် အလုပ်အကိုင်တွင် လိင်စိတ်တိမ်းညွတ်မှုနှင့် ကျားမခွဲခြားမှုတို့ကို အခြေခံပြီး ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာများ ရှိခဲ့ပါတယ်။ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများဟာ ပွင့်လင်းမြင်သာစွာ လိင်တူချစ်သူများနှင့် လိင်တူချစ်သူများ အတွက် အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းများ ကန့်သတ်ထားကြောင်း အစီရင်ခံတင်ပြကြပြီး လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ယေဘုယျပံ့ပိုးကူညီမှု အားနည်းမှုကို သတိပြုမိကြပါတယ်။ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းတွင် အထွေထွေ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းအပြင် HIV (သို့) AIDS ရှိသူများဟာ အလုပ်ခွင်တွင် HIV စစ်ဆေးမှုမှ အပြုသဘောဆောင်သော ရလဒ်များကို ရပ်ဆိုင်းခြင်းအပါအဝင် အစိုးရနှင့် ပုဂ္ဂလိက ကဏ္ဍနှစ်ခုလုံးတွင် အလုပ်အကိုင် ခွဲခြားမှု ကြုံတွေ့နေရကြောင်း တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများက အစီရင်ခံတင်ပြပါတယ်။
E. လက်ခံနိုင်သော အလုပ်အခြေအနေများ။
လုပ်အားခနှင့် နာရီဥပဒေများ- တရားဝင်နေ့စဉ် အနည်းဆုံးလုပ်ခဟာ ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုမျဉ်း(poverty line) ထက် ကျော်လွန်နေပါတယ်။ အနိမ့်ဆုံးအခကြေးငွေသည် ကဏ္ဍနှင့်စက်မှုလုပ်ငန်းအားလုံးကို အကျုံးဝင်ပြီး ဝန်ထမ်း ၁၅ ဦးထက်နည်းသော လုပ်ငန်းမှလွဲပြီး တရားဝင်ကဏ္ဍရှိ အလုပ်သမားအားလုံးနှင့် အကျုံးဝင်ပါတယ်။ အဆိုပါဥပဒေတွင် အနည်းဆုံးအခကြေးငွေကို နှစ်နှစ်တစ်ကြိမ် ပြန်လည်ပြင်ဆင်ရန် လိုအပ်ပါတယ်။ အစိုးရက အထူးစီးပွားရေးဇုန်များတွင် သုံးဖွဲ့ကော်မတီများ ဖွဲ့စည်းကာ လုပ်ခလစာအဆင့် သတ်မှတ်ခြင်းနှင့် ဇုန်တစ်ခုစီအတွက် စစ်ဆေးရေးမှူးတစ်ဦးတို့ကိုလည်း ထူထောင်ခဲ့ပါတယ်။
စက်ရုံအလုပ်ရုံများအတွက် အလုပ်လုပ်ချိန်ဟာ တစ်ပတ်လျှင် ၄၄ နာရီဖြစ်ပါတယ်။ ဈေးဆိုင်များနှင့် အခြားလုပ်ငန်းဆောင်တာများအတွက် တစ်ပတ်လျှင် ၄၈ နာရီဖြစ်တယ်။ ပုံမှန်အားဖြင့် ဥပဒေတွင် အချိန်ပိုလုပ်ချိန်ဟာ တစ်ပတ်လျှင် ၁၂ နာရီထက် မပိုစေရလို့ ဖော်ပြထားပေမယ့်လည်း အထူးကိစ္စရပ်များတွင် အချိန်ပိုလိုအပ်ပါက အချိန်ပို ၁၆ နာရီအထိ ခွင့်ပြုထားပါတယ်။ စက်ရုံအလုပ်သမားများအတွက် အချိန်ပိုအား တစ်ပတ်လျှင် နာရီ 20 အထိ အချိန်ပိုလုပ်ရန် သီးခြားညွှန်ကြားချက်တစ်ခုအောက်တွင် ကန့်သတ်ထားပါတယ်။ ဥပဒေအရ ဝန်ထမ်းတစ်ဦးရဲ့ စုစုပေါင်းအလုပ်ချိန်ဟာ တစ်နေ့လျှင် ၁၁ နာရီထက် မကျော်လွန်ရ (အချိန်ပိုနှင့် တစ်နာရီ အနားယူခြင်းအပါအဝင်)။ ဥပဒေများဟာ တရားမ၀င် ကဏ္ဍမှ (သို့) ကိုယ်ပိုင်လုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်သူများနှင့် သက်ဆိုင်ခြင်းမရှိပါ။
လုပ်ငန်းခွင်ဘေးကင်းရေးနှင့် ကျန်းမာရေး- 2019 လုပ်ငန်းခွင်ဘေးကင်းရေးနှင့် ကျန်းမာရေးဥပဒေဟာ လုပ်ငန်းခွင်ဘေးကင်းရေး၊ ကျန်းမာရေးနှင့် လူမှုဖူလုံရေးတို့အတွက် စံနှုန်းများကို သတ်မှတ်ပေးပါတယ်။ အလုပ်သမား ဝန်ကြီးဌာနဟာ အလုပ်သမားများရဲ့ ကျန်းမာရေးနှင့် ဘေးအန္တရာယ် ကင်းရှင်းရေး အန္တရာယ်များကို ပြုပြင်မွမ်းမံတဲ့အချိန်အထိ လုပ်ငန်းများ ရပ်ဆိုင်းရန် အခွင့်အာဏာရှိပါတယ်။
အလုပ်သမား သမဂ္ဂများဟာ သူတို့၏ ကျန်းမာရေး (သို့) ဘေးအန္တရာယ် ကင်းရှင်းရေးကို ထိခိုက်နိုင်တဲ့ အခြေအနေများမှ အလုပ်သမားများ သူတို့ကိုယ်သူတို့ မဖယ်ရှားနိုင်တဲ့ အခြေအနေများကို အစီရင်ခံတင်ပြပါတယ်။ စက်ရုံများတွင် COVID-19 ရောဂါပိုးကူးစက်ခံရခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်သောက အလုပ်သမားများသည် အလုပ်ဆင်းရန် လိုအပ်ကြောင်း အလုပ်သမားသမဂ္ဂများက သတင်းထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနရဲ့ စက်ရုံများနှင့် အထွေထွေအလုပ်သမားဥပဒေစစ်ဆေးရေးဦးစီးဌာနဟာ ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍတွင် အလုပ်သမားအခြေအနေများကို ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲပါတယ်။ စစ်ဆေးရေးမှူးများသည် အမည်မဖော်ဘဲ စစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်ရန်နှင့် ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများ စတင်ရန် အခွင့်အာဏာရှိပါတယ်။
စစ်အစိုးရက ဥပဒေကို ထိထိရောက်ရောက် မလိုက်နာပါ။ လုပ်ခလစာနှင့် နာရီချိုးဖောက်မှုအတွက် ပြစ်ဒဏ်များသည် အလားတူချိုးဖောက်မှုများနှင့် ကိုက်ညီသော်လည်း လုံခြုံရေးနှင့် ကျန်းမာရေးချိုးဖောက်မှုအတွက် ပြစ်ဒဏ်များ မပါရှိတာကိုတွေ့ရပါတယ်။ လုပ်ခလစာ၊ အချိန်ပို၊ လုပ်ငန်းခွင်ဘေးကင်းရေးနှင့် ကျန်းမာရေးစံနှုန်းများနှင့် အခြားကိစ္စရပ်များကို လုံလောက်စွာဖြေရှင်းရန် အလုပ်သမားဥပဒေစစ်ဆေးရေးအရာရှိနှင့် စက်ရုံစစ်ဆေးရေးအရာရှိ အရေအတွက် မလုံလောက်ပါ။ အချို့သောကဏ္ဍများတွင် အခြားဝန်ကြီးဌာနများသည် လုပ်ငန်းခွင်ဘေးကင်းရေးနှင့် ကျန်းမာရေးဥပဒေများ (ဥပမာ၊ စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေးနှင့် ဆည်မြောင်းဝန်ကြီးဌာန) မှ ထိန်းကျောင်းပါတယ်။
Informal Sector- နိုင်ငံရဲ့ အလုပ်သမားအများစုဟာ တရားဝင်မဟုတ်သောကဏ္ဍတွင်ဖြစ်ကြောင်း လေ့လာစောင့်ကြည့်သူများက သဘောတူခဲ့ကြပါတယ်။ လုပ်ခ၊ အလုပ်ချိန်နှင့် လုပ်ငန်းခွင်ဘေးကင်းရေးနှင့် ကျန်းမာရေးဥပဒေများဟာ အလွတ်သဘော ကဏ္ဍမှ (သို့) ကိုယ်ပိုင်အလုပ်လုပ်ကိုင်သူများနှင့် မသက်ဆိုင်ပါ။
COVID-19 ကပ်ရောဂါကာလအတွင်း တရားဝင်အလုပ်သမားများရဲ့ အလုပ်အကိုင်များဟာ လုံခြုံမှုနည်းပါးပါတယ်။ ဥပမာ၊ 2020 ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းခွင်တွင် အလုပ်သမား ၅၀ ထက်မပိုစေရလို့ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက အမိန့်ပေးခဲ့ပါတယ်။ တရားမ၀င်အလုပ်သမားအများဆုံး အလုပ်ရှင်များထဲမှတစ်ခုမှာ ဆောက်လုပ်ရေးကဏ္ဍဖြစ်တယ်။ အာဏာသိမ်းပြီးနောက် အစိုးရဟာ မူဝါဒကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းခဲ့ပါတယ်။
အလွတ်သဘော ကဏ္ဍအလုပ်အကိုင်များဟာ အများအားဖြင့် လူမှုရေးနှင့် ဥပဒေဆိုင်ရာ အကာအကွယ်များလိုမျိုး အခြေခံအကျိုးခံစားခွင့်များ မရှိကြပါ။ အန္တရာယ်ရှိသောစက်မှုလုပ်ငန်းများတွင် - လုပ်ငန်းခွင်အန္တရာယ်များ၊ မတည်ငြိမ်သောငွေပေးချေမှုပုံစံများနှင့် အလုပ်သမားအခွင့်အရေးများကို အသုံးချရာတွင် လွယ်ကူမှုအဖြစ်သတ်မှတ်ထားသော - ပျမ်းမျှအားဖြင့် အလုပ်သမားငါးဦးတွင် တစ်ဦးဟာ ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း၊ ဆောက်လုပ်ရေး၊ အပန်းဖြေမှု၊ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဝန်ဆောင်မှုများဆိုပြီး သတ်မှတ်ထားပါတယ် ဒါ့အပြင် အလယ်အလတ်မှ အန္တရာယ်မြင့်မားသော လုပ်ငန်းများတွင် အလုပ်သမား သုံးပုံနှစ်ပုံနီးပါးဟာ အလွတ်သဘော အလုပ်ခန့်ထားကြတာဖြစ်ပါတယ်။